Thách thức với môi trường do đâu?
Những chiếc máy tính luôn ẩn chứa nhiều chất độc và thống kê dưới đây sẽ giúp chúng ta hiểu thêm về mối hiểm họa này.
- Chì (Pb): Màn hình CRT chứa khoảng từ 900 đến hơn 3.600 gram chì và đây cũng là thiết bị được thải ra với số lượng rất lớn khi người dùng chuyển sang công nghệ màn hình phẳng. Ngoài ra, chì cũng được sử dụng trong các bản mạch điện tử. Chì là một kim loại nặng, rất độc. Tiếp xúc thường xuyên hay sử dụng thực phẩm bị nhiễm chì sẽ gây nên các tổn thương về não và các chứng bệnh liên quan đến hệ thần kinh.
- Thủy ngân (Hg) & Asen (As): Màn hình phẳng hay màn hình laptop, bản mạch điện tử luôn chứa thủy ngân và asen. Đây là 2 chất có thể gây độc dù chỉ ở hàm lượng rất nhỏ. Thủy ngân gây tổn thương đến não, gan khi tiếp xúc, hít hay nuốt phải trong khi Asen được biết đến với cái tên "thạch tín" là chất độc nổi tiếng gây rối loạn chức năng đa cơ quan và gây ung thư khi sử dụng nguồn nước nhiễm Asen.
- Cadmi (Cd): Cadmi được sử dụng chủ yếu trong pin máy tính, ngoài ra còn có trên các bô phận khác như điện trở, bán dẫn, bộ phát hiện hồng ngoại và một số loại nhựa. Cadmi là một chất rất độc, nếu hít hoặc nuốt phải sẽ gây tổn thương hệ hô hấp và gan thận. Cadmi cũng là một chất gây ung thư.
- Phốt pho (P): Các màn hình CRT thường được phủ một lớp bụi phốt pho và khi hít phải, phốt pho có thể gây tổn thương thần kinh.
- BFR: (Brominated flame retardant) là chất được phủ ngoài các linh kiện máy tính nhằm tăng khả năng chịu nhiệt và chống cháy. Tuy nhiên, BFR tác động đến hóc môn gây giảm số IQ của trẻ em và triệt tiêu khả năng sinh sản.
- Berili (Be): Có mặt trên bo mạch và các bộ kết nối, đây cũng là một chất gây ung thư đặc biệt là ung thư phổi.
- Nhựa PVC: Nhựa PVC (Polyvinyl clorua) và nhựa dẻo luôn chiếm khoảng 20% cấu phần của 1 chiếc máy tính. Nếu bị đốt cháy, nhựa sẽ sinh ra chất độc dioxin-furan là 2 trong số những chất hóa học độc nhất được biết đến trong khoa học.
- Bari (Ba): Bari được sử dụng trong các màn hình CRT nhằm bảo vệ người dùng khỏi các bức xạ. Nếu bị thải vào đất hay nguồn nước, bari có thể hòa tan tạo thành các hợp chất vô cùng độc hại ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe con người.
Đốt cháy các linh kiện máy tính sẽ giải phóng các chất độc như dioxin, furan, PCB (tương tự dioxin) và nhiều chất độc khác vào khí quyển gây tổn hại đến môi trường và con người. Mặc dù vậy, người ta vẫn sử dụng phương pháp này vì giá rẻ nhất và không yêu cầu công nghệ cao. Ở những nước nghèo, người ta đốt máy tính để phân loại phần nhựa bỏ đi và các kim loại có thể bán được.
Vậy các chất độc này sẽ được thải đi đâu?
Điều này phụ thuộc vào nhiều yếu tố và một trong số đó là quốc gia thải ra rác điện tử. Tại Mỹ, theo tính toán của tổ chức bảo vệ môi trường (EPA), chỉ có khoảng 15% rác điện tử được tái chế, 85% còn lại được thải ra các bãi rác hoặc xuất sang các nước khác.
Trong khi Hoa Kì đang cố gắng tìm mọi cách để loại bỏ rác điện tử độc hại, Trung Quốc lại thiếu đi các tiêu chuẩn về an toàn và môi trường. Do đó, kết hợp các yếu tố trên, điểm đến của rác thải điện tử là Trung Quốc hay một số nước nghèo khác tại châu Phi nơi mà luật tái chế phế thải còn lỏng lẻo.
Một số hình ảnh dưới đây sẽ cho chúng ta thấy được những chiếc màn hình, những bản mạch điện tử đã hỏng được người công nhân tận dụng như thế nào. Họ làm việc mà không một thiết bị bảo hộ lao động và xung quanh họ chỉ toàn rác và rác.
Tháo rời chiếc màn hình CRT để lấy phần đồng có giá trị bên trong.
Người thợ gỡ con chip ra từ bản mạch cũ bằng cách nhúng vào axit.
Anh ta làm việc với đôi tay trần và không có dụng cụ bảo hộ.
2 người công nhân này đang dọn lại một "núi" bo mạch cũ.
Những đứa trẻ Nigeria đang chơi đùa trước một bãi rác lộ thiên.
Chúng ta có một khái niệm mới: "giả tái chế" - đây là cái tên được gán cho các công ty buôn bán rác thải và cố tình che giấu những gì mình đang làm. Các công ty này tiếp cận các tổ chức như hội từ thiện, nhà thờ, các cộng đồng và đề ra chiến dịch thu gom rác điện tử. Các tổ chức xã hội luôn tạo điều kiện tốt nhất để các công ty thực hiện sự kiện này. Đến ngày đã định, những hộ gia đình tiến hành loại bỏ các thiết bị điện tử đã cũ hay hư hỏng. Công ty sẽ gom tất cả lên xe tải, đóng thùng và xuất khẩu sang các trung tâm "tái chế" tại Trung Quốc hay châu Phi.
Các tổ chức xã hội với danh tiếng của mình đã không mảy may nghi ngờ và mà trái lại họ sẵn sàng hợp tác với các công ty giả tái chế. Từ đó, các công ty tự do phong cho mình là công ty tái chế và bán vật liệu sang các nước ngoài. Ngành kinh doanh này lại tiếp tục phát đạt.
Vậy các công ty giả tái chế có hợp pháp hay không?
Mặc dù các luật lệ về môi trường của Hoa Kì luôn được cải tiến kể từ sự kiện Earth Day đầu tiên năm 1970 nhưng hoạt động kinh doanh giả tái chế có thể được coi là hợp pháp tại Mỹ. Tuy nhiên, trên thực tế, cộng đồng quốc tế đã đề ra hàng loạt hiệp định kiểm soát rác thải điện tử nhằm chắc chắn rằng chúng được tái chế thật sự. Đây chính là nội dung của hội nghị Basel diễn ra năm 1989 tại Basel, Thụy Sĩ.
Hơn 150 quốc gia đã tham dự hội nghị Basel và Hoa Kì là 1 trong 4 nước không phê duyệt các thỏa hiệp được đề ra. Qua đó, chúng ta có thể hiều vì sao hoạt động giả tái chế vẫn tiếp tục diễn ra đến tận bây giờ.
Chúng ta có thể làm gì?
Đầu tiên, các nhà sản xuất đang hướng đến tối thiểu hóa việc sử dụng các chất độc hại trong máy tính. Thông qua thống kê của EPEAT, chúng ta có thể biết được mẫu máy tính nào thân thiện với môi trường. Bên cạnh đó, hầu hết các nhà sản xuất cũng thực hiện các chương trình quy hồi sản phẩm và tiến hành tái chế. Hành động này nhằm "cắt đường làm ăn" của các công ty giả tái chế.
Tuy nhiên, chúng ta có thể làm gì với những chiếc máy tính đã cũ hay hư hỏng. Cũ nhưng vẫn sử dụng được, vì vậy, chúng ta có thể quyên góp cho các quỹ từ thiện giúp người nghèo có cơ hội tiếp cận với máy tính. Ngoài ra, chúng ta có thể vận động "tân trang" thay vì tái chế máy tính cũ.
Một câu hỏi khác được đặt ra: chúng ta làm gì với những chiếc máy tính đã quá cũ hay hư hỏng hoàn toàn? Thật khó nhận biết công ty tái chế nào là thật và công ty nào giả. Họ luôn che giấu việc làm của mình nhưng vẫn có một cách để nhận biết. Hãy để ý danh mục sản phẩm được chấp nhận tái chế.
Nếu là một công ty giả tái chế, họ chỉ chấp nhận "tái chế" miễn phí các thiết bị như màn hình CRT, TV và máy in. Nhưng nên nhớ rằng hầu hết các thiết bị này đều không thể được tái sử dụng và tốn chi phí để tái chế. Chi phí tái chế cho mỗi chiếc màn hình CRT và TV là 10 đến 20 USD. Vì vậy, các công ty không dại gì nhận tái chế miễn phí rồi lại trả phí mà không thu được đồng lợi nhuận nào. Suy ra, đây là các công ty giả tái chế và các thiết bị sẽ được xuất khẩu sang các nước khác. Giải pháp môi trường đối với những thiết bị điện tử hư hỏng vẫn là xếp xó trong nhà kho hoặc tận dụng làm việc khác như dùng thùng máy làm khay nướng thịt chẳng hạn.
